Góry Stołowe - kraina zrodzona z morza

HOME > Turystyka > Atrakcje Gór Stołowych >

Turystyka

Zabytki regionu

Głaz Trzech Krzyży Niewątpliwie najstarszym zabytkiem na obszarze Gór Stołowych i Wzgórz Lewińskich są pochodzące z XIII w. ruiny zamku Homole, zlokalizowane na stromym, zalesionym stożku Gomoły w pobliżu przełęczy Polskie Wrota. Elementy późnego gotyku zaznaczają się w architekturze kościołów Radkowa i Lewina Kłodzkiego. Liczniejsze są zabytki epoki renesansu i manieryzmu. Najcenniejszym z nich jest reprezentujący architekturę przemysłową młyn papierniczy w Dusznikach, z roku 1605 - jedyny tego typu obiekt w Europie Środkowej. Mieści się w nim muzeum papiernictwa, w którym prowadzona jest pokazowa produkcja papieru czerpanego. Przykładem pałacowego renesansu jest będący niestety w ruinie zamek w Ratnie Dolnym. Najbardziej rozpowszechnioną w Sudetach architekturę i sztukę baroku reprezentuje w regionie Gór Stołowych przede wszystkim bardzo ciekawe urbanistyczno-sakralne rozwiązanie Wambierzyc, zwanych śląską Jerozolimą", prastare miejsce kultu Matki Boskiej. Założenie to powstałe w drugiej połowie XVII wieku i na pocz. wieku XVIII obejmuje, obok zbudowanego na wzór świętego miasta Jerozolimy, centrum miasteczka, ponad 70 kaplic kalwaryjnych i wspaniały kościół pielgrzymkowy (zabytek klasy I). Styl barokowy w znacznie skromniejszym wydaniu reprezentują kościoły w Szczytnej, Brzozowiu i Pasterce, a także kaplice w Lasku Miejskim koło Lewina Kłodzkiego i św. Anny koło Batorowa. W tym stylu wybudowana jest również pochodząca z 1776 roku słynna Kaplica Czaszek w Kudowie Czermnej. Sztuka baroku i następującego po nim klasycyzmu znalazła swe odbicie także w zabudowie miast takich jak Radków czy Lewin oraz przebudowie wielu wcześniej istniejących obiektów jak np. rezydencji hr. von Mutiusa w Jeleniowie, czy też wyposażeniu niektórych kościołów w cenne dzieła rzeźbiarskie i malarskie - np. ambona w kształcie wieloryba i obraz w ołtarzu głównym w dusznickim kościele św. Piotra i Pawła. Do najmłodszy zabytków architektury murowanej trzeba zaliczyć piękny wiadukt kolejowy wybudowany na początku XX wieku nad doliną Bystrej w okolicy Lewina Kłodzkiego. Na obszarze Gór Stołowych i Wzgórz Lewińskich zachowało się we wioskach wiele cennych przykładów budownictwa ludowego. Spotykane tu chaty drewniane, drewniano - murowane i murowane domy reprezentują charakterystyczne cechy wiejskiego budownictwa śląsko-czeskiego pogranicza. Niektóre z nich są rozbierane i przenoszone na teren powstającego nieopodal Kudowy w Pstrążnej skansenu budownictwa sudeckiego. Zabytkami kultury ludowej są też liczne kapliczki i krzyże przydrożne. Unikalną wartość w skali kraju mają charakterystyczne dla śląsko- czeskiego pogranicza drewniane dzwonnice sygnałowe. Można je zobaczyć w górnej Kudowie, w Dańczowie i w skansenie w Pstrążnej. Podobnie cenne są dwie znajdujące się w Pstrążnej i w Wambierzycach ruchome Krzyż Marty szopki - dzieła ludowych artystów. Przykładem bardzo cennych obiektów zabytkowych, występujących w Polsce tylko na terenie Śląska, są krzyże pokutne, upamiętniające dawne zbrodnie i tragedie pomniki średniowiecznego prawa. W myśl jego przepisów obowiązujących na Śląsku w latach 1301 - 1500 wyrok sądu nakładał na mordercę: obowiązek pokrycia kosztów pogrzebu ofiary, dostarczenia kościołowi określonej ilości wosku, zamówienia mszy, nieraz odbycia pielgrzymki, łożenia na wychowanie dzieci zamordowanego, zapłacenia wypitego podczas procesu sądowego piwa, a ponadto wystawienia na miejscu zbrodni kamiennego krzyża lub kapliczki. Rodzina ofiary przy krzyżu wyrzekała się zemsty i godziła z mordercą. Pamiętający te czasy krzyż, z wyrytym w kamieniu narzędziem zbrodni, stoi niedaleko granicy Parku w Wambierzycach. Inny, zwany Krzyżem Marty świadczący o kontynuowaniu trwającej do XVIII wieku tradycji krzyży pokutnych, postawiony już nie przez zabójcę, a przez rodzinę ofiary dla uczczenia pamięci zamordowanej, znajduje się w lesie koło Batorowa niedaleko historycznej Pątniczej Ścieżki, którą pielgrzymi podążali z Dusznik do wambierzyckiego sanktuarium. Pokryty jest on napisem wyjaśniającym tragedię, jaka rozegrała się w tym miejscu. W tłumaczeniu na język polski wykuta w kamieniu inskrypcja głosi: "W roku 1628 dnia 19 marca została w morderczy sposób zabita w wieku 15 lat cnotliwa panna Marta Gorgi córka ślubna kamieniarza ze wsi Ratno Górne. Niech Bóg będzie jej łaskawy. Chwalebnego zmartwychwstania, 1644. O Boże daj jej zbawienie". Sprawcami zbrodni byli ukrywający się w lasach Gór Stołowych dezerterzy w okresie trwającej wtedy wojny trzydziestoletniej.

Przewodnik po okolicach Gór Stołowych

To warto zobaczyć!...

Chcesz wiedzieć więcej?... Wybierz temat:

Park Narodowy Gór Stołowych
ul. Słoneczna 31
57-350 Kudowa Zdrój
tel. +48 74/ 8661-436, +48 74/ 8662-097
fax. +48 74/ 8654-918
pngs@pngs.com.pl