Góry Stołowe - kraina zrodzona z morza

HOME > Turystyka > Atrakcje Gór Stołowych >

Turystyka

Osadnictwo w Górach Stołowych

Teren obejmujący Park Narodowy i jego otulinę podobnie jak cała Ziemia Kłodzka jest ziemią trzech narodów. Upamiętnia to pomnik odsłonięty w 1999 roku w Kudowie Czermnej poświęcony Czechom, Polakom i Niemcom, którzy przyczynili się do zagospodarowania i rozwoju tej ziemi. Jeszcze w starożytności prowadziły przez Ziemię Kłodzką ważne szlaki komunikacyjne łączące Kotlinę Czeską z dorzeczem Odry. Jeden z nich, stanowiący odnogę "szlaku bursztynowego" przebiegał u południowego podnóża Gór Stołowych i przechodził przez przełęcz Polskie Wrota. Drugi, który powstał znacznie później łączył Kłodzko przez Radków z Broumovem. Pierwsze osadnictwo, niewątpliwie słowiańskie, rozwinęło się wzdłuż tych szlaków handlowych, dla obrony których wzniesiono grody Homole, Ratno i Radków. Pisemne wzmianki o wioskach położonych na obrzeżu Gór Stołowych i Pasterka we Wzgórzach Lewińskich pochodzą z XIV w., choć musiały one istnieć już w wieku XIII. W tym wczesnym średniowieczu Ziemia Kłodzka pozostawała we władzy państwa czeskiego, choć jako teren przygraniczny często była także pod panowaniem Piastów Śląskich. W drugiej połowie XIII wieku rozpoczął się powolny proces zniemczania Ziemi Kłodzkiej w związku z kolonizacją na prawie niemieckim. Na terenie jednak Gór Stołowych i Wzgórz Lewińskich słowiański żywioł trwał ciągle; do końca II wojny światowej. Świadczyły o tym nie tylko utrzymujący się tu język czeski, ale i słowiańskie nazwy miejscowości: Lewin, Czermna czy Bukowina, zmienione na niemiecko brzmiące dopiero w 1933 roku. Rejon przygraniczny w okolicy Kudowy określany był w niemieckiej literaturze jako "czeski kątek". Silny ośrodek władzy, jaki stanowił w XIV wieku gród Homole doprowadził do powstania na terenie objętym Parkiem Narodowym i jego otuliną samodzielnego feudalnego "państewka homolskiego". Istniało one do zburzenia zamku po wojnach husyckich, które nawiedziły Ziemię Kłodzką w pierwszej połowie XV wieku. W 1459 roku król czeski Jerzy z Podiebradów utworzył samodzielne hrabstwo kłodzkie, do którego później włączono tereny dawnego państwa homolskiego. Po likwidacji tego ostatniego po roku 1561 na olecenie cesarza Karola VI przebudowano powstałe znacznie wcześniej prowadzące przez lasy Gór Stołowych drogi: Praski Trakt i przebiegający równolegle do niego Kręgielny Trakt. Tym ostatnim prowadzi dziś lokalna droga asfaltowa z Batorowa do Karłowa. Obie drogi stanowiły ważne połączenie Śląska z Czechami. Utraciły swe znaczenie po wybudowaniu w II połowie XIX wieku Szosy Stu Zakrętów. Praski Trakt, którego przedłużenie stanowiła prowadząca z Karłowa do Czech, przez Ostrą Górę, Machowska Droga, długi czas pełnił rolę dogodnego traktu pocztowego. Świadczą o tym zachowane do dziś kamienie milowe wskazujące odległości pomiędzy miejscami odpoczynku. Hrabstwo kłodzkie przez wieki zachowywało pewną autonomię w obrębie monarchii Habsburgów, pod panowanie której przeszło w 1526 roku i później także w obrębie monarchii pruskiej. W końcu XVI wieku i na początku wieku XVII pojawiają się pierwsze wzmianki o wodach mineralnych Kudowy i Dusznik i wtedy te uzdrowiska zaczynają swą leczniczą działalność. Ich rozwój i międzynarodowa sława przyczynią się do rozkwitu całego regionu, przyciągając w następnych wiekach kuracjuszy i turystów. W pierwszej połowie wieku XVII nawiedziła Ziemię Kłodzką przynosząca olbrzymie zniszczenia wojna trzydziestoletnia (1618 - 1648). Po jej zakończeniu rozwinęło się na Ziemi Kłodzkiej tkactwo lniane i bawełniane i stanowiło ono podstawę bytu większości ludności wiejskiej w rejonie Gór Stołowych i Wzgórz Lewińskich w wieku XVII i także w wiekach następnych. Słabe plony na ubogich górskich glebach i przeludnienie wiosek stwarzało konieczność zatrudnienia w rozwiniętym handlu i lokalnym rzemiośle. Wambierzyce W wieku XVIII po przejęciu przez Prusy Śląska miały miejsce na terenie Ziemi Kłodzkiej trzy wojny tzw. śląskie. Zniszczenia materialne łączyły się w ich okresie z panującym głodem i nawiedzającymi miasta i wsie zarazami. Pamiątką takich epidemii, głównie z okresu ostatniej (7 letniej) wojny jest unikalny zabytek - Kaplica Czaszek w Kudowie Czermnej. Z wojnami śląskimi, a właściwie z niepokojami granicznymi po ich zakończeniu wiąże się budowa Fortu Karola (rok 1790), którego pozostałości można oglądać nieopodal Lisiej Przełęczy w centrum Parku Narodowego. Ze sprawą poszukiwania odpowiedniego miejsca na budowę fortu przez króla Prus Fryderyka II, w tym okresie, łączy się także historia odkrycia i udostępnienia największej atrakcji Gór Stołowych - ich najwyższego szczytu Szczelińca Wielkiego. Udostępnienie Szczelińca, szybki rozkwit uzdrowisk w Kudowie i Dusznikach, a także funkcjonowanie pielgrzymkowego ośrodka kultu Matki Boskiej w Wambierzycach stały się od końca XVIII wieku podstawą rozwoju turystyki w regionie. Przybrała ona charakter masowy szczególnie kiedy w połowie XIX wieku wybudowano wygodne drogi, a na pocz. XX wieku połączenia kolejowe Radkowa ze Ścinawką i Kudowy z Kłodzkiem. W tym czasie wybudowano w uzdrowiskach (także już w szybko rozwijającej się Polanicy) wiele sanatoriów, hoteli, łazienki i pijalnie. Powstały też inne obiekty nastawione na obsługę ruchu turystycznego jak schronisko na Szczelińcu (1845 r.), gospody w Karłówku i Pasterce. Działające od 1881 roku Kłodzkie Towarzystwo Górskie budowało nowe przejścia w górach, znakowało szlaki turystyczne i urządzało punkty widokowe. I i II wojna światowa nie wywarły bezpośredniego piętna w terenie objętym Parkiem Narodowym i jego otuliną. Śladami I wojny są stawiane po wioskach polsko- czeskiego pogranicza pomniki upamiętniające mieszkańców, którzy wcieleni do armii pruskiej zginęli na frontach (Karłów, Kudowa Czermna). Z drugą wojną światową wiążą się: istnienie obozu pracy przymusowej w Kudowie Zakrzu, pozostałości obozu szkoleniowego Wermachtu przy początku drogi wjazdowej na Błędne Skały, niedawno ekshumowany cmentarz żołnierzy niemieckich na granicy Parku przy drodze z Kudowy do Jerzykowic Wielkich, oraz nagrobek niemieckiego proboszcza, przeciwnika Hitlera, zamordowanego w Dachau - znajduje się on na cmentarzu w Kudowie Czermnej. Po II wojnie światowej w 1945 roku, pomimo roszczeń zgłaszanych przez Czechów, Ziemia Kłodzka została przyłączona do Polski. Nastąpiła wtedy prawie zupełna wymiana ludności. Miejsce wysiedlonych Niemców Pasterka = kościół i Czechów zajęli przybyli jako osadnicy na Ziemie Zachodnie mieszkańcy wschodnich terenów przedwojennej Polski, włączonych do Związku Radzieckiego. Doprowadziło to do bardzo istotnych zmian w regionie Gór Stołowych i Wzgórz Lewińskich. Nowi przybysze nie posiadali umiejętności gospodarowania w trudnych warunkach górskich, ani też nie potrafili kontynuować tradycji letniskowych wsi. Stało się to przyczyną postępującego upadku rolnictwa w tym terenie, i wyludniania się wiosek górskich. Wiele z nich jak Ostra Góra, Karłówek, Grodczyn, Leśna zupełnie znikło z powierzchni ziemi. Polska Ludowa rozbudowała wprawdzie w oparciu o istniejące uzdrowiska liczący się w kraju okręg turystyczno - wypoczynkowy. Odbyło się to jednak z wyraźną szkodą dla środowiska przyrodniczego tych leczniczych miejscowości. Rozwijano bowiem zakłady przemysłowe w uzdrowiskach i wy budowano prawie w każdym z nich obce architektonicznie osiedla mieszkaniowe. Intensywna eksploatacja istniejącej bazy hotelowo - wczasowej w okresie PRL-u spowodowała znaczne jej zniszczenia i utrzymywanie niskiego standardu usług. Obecnie następuje prywatyzacja i rozwój nowoczesnych hoteli i obiektów wczasowych a także bazy handlowo-usługowej nastawionej na obsługę wczasowiczów i turystów. Duża atrakcyjność regionu powoduje, że prywatne hotele i schroniska oraz gospodarstwa agroturystyczne powstają nie tylko w uzdrowiskach i miastach regionu ale także w niewielkich wioskach.

Przewodnik po okolicach Gór Stołowych

To warto zobaczyć!...

Chcesz wiedzieć więcej?... Wybierz temat:

Park Narodowy Gór Stołowych
ul. Słoneczna 31
57-350 Kudowa Zdrój
tel. +48 74/ 8661-436, +48 74/ 8662-097
fax. +48 74/ 8654-918
pngs@pngs.com.pl